گروه Cآل عمران 26-30

 شنبه 23 خرداد :

گروه  

حفظ سوره آل عمران آیات 26-30

دوره صفحه 582-592

تفسیر :

 شنبه 23 خرداد :

گروه C

حفظ سوره آل عمران آیات 26-30

دوره صفحه 582-592

تفسیر :

 (آیه 26)

شأن نزول:

هنگامى که پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله مکه را فتح نمود، به مسلمانان نوید داد که به زودى کشور ایران و روم نیز زیر پرچم اسلام قرار خواهد گرفت، منافقان که دلهایشان به نور ایمان روشن نشده بود و روح اسلام را درک نکرده بودند، این مطلب را اغراق آمیز تلقى کرده و با تعجب گفتند: محمد صلّى اللّه علیه و آله به مدینه و مکه قانع نیست و طمع در فتح ایران و روم دارد، در این هنگام آیه نازل شد.

تفسیر:

همه چیز به دست اوست- در آیات قبل سخن از امتیازاتى بود که اهل کتاب (یهود و نصارى) براى خود قائل بودند و خود را از خاصّان خداوند مى‏پنداشتند، خداوند در این آیه و آیه بعد ادعاى باطل آنان را با این بیان جالب، رد مى‏کند مى‏فرماید: «بگو: بار الها! مالک ملکها تویى، تو هستى که به هر کس بخواهى و شایسته بدانى حکومت مى‏بخشى و از هر کس بخواهى حکومت را جدا مى‏سازى» (قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ).

 «هر کس را بخواهى بر تخت عزت مى‏نشانى، و هر کس را اراده کنى بر خاک مذلت قرار مى‏دهى» (وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ).

و در یک جمله «کلید تمام خوبیها به دست تواناى توست، زیرا تو به هر چیز توانایى» (بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ).

ناگفته پیداست که منظور از اراده و مشیت الهى در این آیه این نیست که بدون                       

 حساب و بى‏دلیل چیزى را به کسى مى‏بخشد و یا از او مى‏گیرد بلکه مشیت او از روى حکمت و مراعات نظام و مصلحت و حکمت جهان آفرینش و عالم انسانیت است و گاه این حکومتها به خاطر شایستگیها است، و گاه حکومت ظالمان هماهنگ ناشایستگى امتهاست.

خلاصه اینکه خواست خداوند همان است که در عالم اسباب آفریده تا چگونه ما از عالم اسباب استفاده کنیم.

 (آیه 27)- در این آیه براى تکمیل معنى فوق و نشان دادن حاکمیت خداوند بر تمام عالم هستى مى‏افزاید: «شب را در روز داخل مى‏کنى و روز را در شب و موجود زنده را از مرده خارج مى‏سازى و مرده را از زنده، و به هر کس اراده کنى بدون حساب روزى مى‏بخشى» (تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ).

و اینها نشانه بارزى از قدرت مطلقه اوست.

منظور از دخول شب در روز و روز در شب همان تغییر محسوسى است که در شب و روز در طول سال مشاهده مى‏کنیم، این تغییر بر اثر انحراف محور کره زمین نسبت به مدار آن که کمى بیش از 23 درجه است، و تفاوت زاویه تابش خورشید مى‏باشد و این تدریجى بودن تغییر شب و روز آثار سودمندى در زندگانى انسان و موجودات کره زمین دارد زیرا پرورش گیاهان و بسیارى از جانداران در پرتو نور و حرارت تدریجى آفتاب صورت مى‏گیرد.

منظور از بیرون آوردن «زنده» از «مرده» همان پیدایش حیات از موجودات بى‏جان است، زیرا مى‏دانیم آن روز که زمین آماده پذیرش حیات شد موجودات زنده از مواد بى‏جان به وجود آمدند، از این گذشته دائما در بدن ما و همه موجودات زنده عالم، مواد بى‏جان، جزو سلولها شده، تبدیل به موجودات زنده مى‏گردند.

پیدایش مردگان از موجودات زنده، نیز دائما در مقابل چشم ما مجسم است.

 (آیه 28)- پیوند با بیگانگان ممنوع! در آیات گذشته سخن از این بود که عزت و ذلت و تمام خیرات به دست خداست و در این آیه به همین مناسبت      

 مؤمنان را از دوستى با کافران شدیدا نهى مى‏کند، مى‏فرماید: «افراد با ایمان نباید غیر از مؤمنان (یعنى) کافران را دوست و ولى و حامى خود انتخاب کنند» (لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرِینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِینَ).

 «و هر کس چنین کند در هیچ چیز از خداوند نیست» و رابطه خود را بکلى از پروردگارش گسسته است (وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِی شَیْ‏ءٍ).

این آیه در واقع یک درس مهم سیاسى- اجتماعى به مسلمانان مى‏دهد که بیگانگان را به عنوان دوست و حامى و یار و یاور هرگز نپذیرند.

سپس به عنوان یک استثنا از این قانون کلى مى‏فرماید: «مگر این که از آنها بپرهیزید و تقیه کنید» (إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً).

همان تقیه‏اى که براى حفظ نیروها و جلوگیرى از هدر رفتن قوا و امکانات و سر انجام پیروزى بر دشمن است.

مسأله تقیه در جاى خود یک حکم قاطع عقلى و موافق فطرت انسانى است.

و در پایان آیه، هشدارى به همه مسلمانان داده مى‏فرماید: «خداوند شما را از (نافرمانى) خود بر حذر مى‏دارد، و بازگشت (همه شما) به سوى خداست» (وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِیرُ).

دو جمله فوق بر مسأله تحریم دوستى با دشمنان خدا تأکید مى‏کند، از یک سو مى‏گوید از مجازات و خشم و غضب خداوند بپرهیزید، و از سوى دیگر مى‏فرماید: «اگر مخالفت کنید بازگشت همه شما به سوى اوست و نتیجه اعمال خود را خواهید گرفت».

 (آیه 29)- در آیه قبل، دوستى و همکارى با کافران و دشمنان خدا شدیدا مورد نهى واقع شده، در این آیه به کسانى که ممکن است از حکم تقیه سوء استفاده کنند، هشدار داده مى‏فرماید: «بگو: اگر آنچه را در سینه‏هاى شماست، پنهان سازید یا آشکار کنید، خداوند آن را مى‏داند» (قُلْ إِنْ تُخْفُوا ما فِی صُدُورِکُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ اللَّهُ).

نه تنها اسرار درون شما را مى‏داند بلکه «آنچه را که در آسمانها و آنچه را در                       

 زمین است (نیز) مى‏داند (و علاوه بر این آگاهى وسیع) خداوند بر هر چیزى تواناست» (وَ یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ).

 (آیه 30)- این آیه تکمیلى است بر آنچه در آیه قبل آمد، و از حضور اعمال نیک و بد در قیامت پرده بر مى‏دارد، مى‏فرماید: «به یاد آورید روزى را که هر کس آنچه را از کار نیک انجام داده حاضر مى‏بیند و همچنین آنچه را از کار بد، انجام داده است» (یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ).

 «در حالى که دوست مى‏دارد میان او و آن اعمال بد فاصله زمانى زیادى باشد» (تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً).

در پایان آیه، باز براى تأکید بیشتر مى‏فرماید: «خداوند شما را از (نافرمانى) خویش بر حذر مى‏دارد و در عین حال خدا نسبت به همه بندگان مهربان است» (وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ).

در واقع این جمله معجونى است از بیم و امید، از یک سو اعلام خطر مى‏کند و هشدار مى‏دهد، از سوى دیگر بندگان را به لطفش امیدوار مى‏سازد تا تعادلى میان خوف و رجا که عامل مهم تربیت انسان است برقرار شود.